Ac Aktinyum
Aktinyum, sembolü Ac, atom numarası 89, atom ağırlığı 227 olan radyoaktif element. Aktinyum elementi, doğada Uranyum cevherlerinde az miktarlarda bulunur. Bir ton uranyum cevherinde yaklaşık on gram kadar aktinyuma rastlanmaktadır. Radyum'a oranla 150 kat daha radyoaktif olan aktinyum, uygulamada nötron kaynağı olarak kullanılır.| Grup | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Periyot | |||||||||||||||||||
| 1 | 1 H |
2 He |
|||||||||||||||||
| 2 | 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne |
|||||||||||
| 3 | 11 Na |
12 Mg |
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar |
|||||||||||
| 4 | 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr |
|
| 5 | 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe |
|
| 6 | 55 Cs |
56 Ba |
* | 71 Lu |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn |
| 7 | 87 Fr |
88 Ra |
** | 103 Lr |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
113 Uut |
114 Uuq |
115 Uup |
116 Uuh |
117 Uus |
118 Uuo |
| *Lantanitler | * | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
||||
| **Aktinitler | ** | 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
93 Np |
94 Pu |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
||||
Aktinyum, 1899 yılında Fransız kimyacı André-Louis Debierne tarafından ana bileşeni uranyum dioksit (UO2) olan uraninit mineralinden ayrıştırılmıştır. Element ayrıca 1902 yılında Alman kimyacı Friedrich Oskar Giesel tarafından da bulunmuştur.
Aktinyum sözcüğü, Eski Yunan dilinde kiriş veya ışın anlamlarına gelen aktis veya aktinos sözcüklerinden kökenlenmektedir.
Aktinyumla birlikte yedinci periyotta aktinitler dizisi başlar ve bunlar kimyasal özellikler açısından altıncı periyotta az bulunan lantanitlere benzer. Aktinyumun bileşiklerindeki yükseltgenme basamağı +3 tür. Lantana benzer biçimde kimyasal bakımdan etkin bir elementtir. Nemli havada kolayca oksitlenir ve bu oksit katmanı koruyucu etki yaparak daha fazla oksitlenmeyi önler.
Periyodik cetvelin III B grubunda yer alan bir kimyasal elementtir. 1899′da Marie Curie ile birlikte çalışan Andre Debierne tarafından uranyum filizi artıklarından bulundu. 1902′de F. Giesel, uranyum filizlerinden ayrılan az bulunan toprak metalleri grubunda radyoaktif bir elementin varlığını saptayarak buna emanium adını verdi. Daha sonra her iki elementin aynı olduğu saptanarak aktinyum adı benimsendi.
Aktinyumun en uzun ömürlü izotopu U-235′in bozunma ürünü olan Ac-227′dir.(yarılanma süresi 21,6 yıl)Bu izotop ışıması yaparak Th-227 (yarılanma süresi 18,5 gün), Ra-223 (yarılanma süresi 11,4 gün) ve başka ürünler verir. Başlangıçta uranyum filizlerinden ayrılan bu izotop, günümüzde radyumun nötronlarla bombardımanı sonucu elde edilir. Doğal kaynaklardan ayrılan ikinci izotop 1908′de O. Hahn’ın bulduğu Ac-228 dir. Günümüzde aktinyumun 18 tane yapay izotopu elde edilmiştir.
Aktinyumla birlikte yedinci periyotta aktinitler dizisi başlar ve bunlar kimyasal özellikler açısından altıncı periyotta az bulunan lantanitlere benzer. Aktinyumun bileşiklerindeki yükseltgenme basamağı +3 tür. Lantana benzer biçimde kimyasal bakımdan etkin bir elementtir. Nemli havada kolayca oksitlenir ve bu oksit katmanı koruyucu etki yaparak daha fazla oksitlenmeyi önler.
Sembolü: Ac
Atom Numarası: 89
Atom Ağırlığı: 227
Elemet serisi: Aktinit
Maddenin Hali: Katı
Görünümü: Gümüşi
Aktinyumun Elde Edilmesi:
Ac-227 izotopu bütün uranyum filizlerinde 1 gram U-235 başına 10^-10 gram bulunur. Ac-228 izotopu toryum ailesinin bir üyesi olup toryum filizlerinde 1 gram toryum başına 5:10^-14 gram bulunur.
Aktinyum, uranyum ve toryum filizlerinden lantanitlerle birlikte ayrılır. Lantanitlerden ayrılması fraksiyonlu kristallendirme yoluyla, bir katyonik iyon değiştirici üzerinde kromatografik olarak ya da kağıt kromatografisi yardımıyla yapılır. Tartılabilir miktarlarda aktinyum, bir uranyum çekirdek reaktöründe radyumun nötronlarla bombardımanı sonucu oluşur. Aktinyumun radyum ve bozunma ürünlerinden ayrılması lantan ve lantanitlerden ayrılmasından daha kolaydır. Metalik aktinyum, aktinyum klorürün 350 derecede kalsiyumla, yada aktinyum florürün 1100-1300 derecede lityum buharıyla indirgenmesi yoluyla elde edilir.
Aktinyumun Bileşikleri:
Metalik oksitlenmesiyle aktinyum (III) oksit oluşur. Bu oksit aktinyum oksalatın 1000-1100 derecede kızdırılmasıyla elde edilir. Aktinyum (III) tuzu çözeltilerine alkali hidroksit yada amonyak çözeltisi katıldığında beyaz jelatimsi görünümde aktinyum (III) hidroksit çöker.
Aktinyumun halojenleri oksit yada hidroksiti üzerine 500-750 derecede halojenlendirici maddelerin etkisiyle elde edilir.
Aktinyum (III) Sülfür; Aktinyum oksit ya da hidroksitin 1400 derecede hidrojen sülfür ve karbon sülfür karışımıyla reaksiyonu sonucu elde edilir. Koyu renklidir ve seyreltik asitlerde çözünür.
